Ontwikkelingen landbouwgrond: wat betekent dit voor Nederland?

Grondprijzen en prijsstijgingen

In 2024 bedroeg de gemiddelde grondprijs € 85.300 per hectare volgens Wageningen University & Research (WUR) en het Kadaster. Dit betekent een forse stijging van 8,3% ten opzichte van het jaar daarvoor. Dit is vooral te verklaren door inflatie, beleidsmaatregelen en een hoge vraag vanuit de akkerbouw en intensieve sectoren.

Gecorrigeerd voor inflatie is grond 4,8% duurder geworden. Opvallend is dat er in 2024 meer landbouwgrond werd verhandeld, een trendbreuk ten opzichte van eerdere jaren. Vorig jaar is er 31.500 hectare grond verhandeld terwijl dat in 2023 nog 27.400 hectare was. Het totale areaal landbouwgrond is in 2024 licht gestegen tot 1.811 miljoen hectare. Daarbij is er relatief veel grasland verhandeld. Dit is ook terug te zien aan de prijs aangezien de prijs voor grasland in 2024 sneller steeg (8,5%) dan die van bouwland (5,4%).

Hoewel prijsstijgingen vaak in procenten worden weergegeven, blijft het belangrijk om te benadrukken dat de absolute prijzen van bouwland in akkerbouwregio’s aanzienlijk hoger liggen dan die van grasland. De onderstaande tabel laat de prijsontwikkeling van bouwgrond per regio zien in verhouding tot de gemiddelde grondprijs.

Herziening pachtbeleid

Naast eigendomsgrond is er de afgelopen jaren ook veel verschoven in de positie van pachtgrond. Omdat de pachtregels in 2007 voor het laatst zijn gewijzigd, heeft het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) recent een vergelijking gemaakt van de pachtsituatie in de jaren 2008 en 2023 en het procentuele verschil daartussen. Zie de tabel hieronder.

Conclusie? In 2023 valt nog ruim 28% van de landbouwgrond in Nederland onder het pachtstelsel. Daarbij zien we een grote verschuiving van grond in reguliere pacht naar geliberaliseerde pacht.

Deze ontwikkeling is tegen het zere been van veel partijen. Aan de ene kant geeft geliberaliseerde pachtgrond te weinig zekerheid aan de pachter, maar tegelijkertijd ook te weinig sturingsmogelijkheden voor de verpachter. In het huidige pachtstelsel kent de reguliere pacht te veel regels en werkt het te veel in het nadeel van de verpachter, waarbij de geliberaliseerde pacht juist te weinig regels kent en te veel in het nadeel werkt van de pachter.

Nieuw pachtstelsel

Mede daardoor wordt er al sinds 2014 gewerkt aan een nieuw pachtstelsel met meer bescherming voor de pachter. Ook wordt hierin duurzaam grondgebruik meer gestimuleerd.

Na meerdere pogingen ligt er nu opnieuw een voorstel van verschillende belangengroepen bij de minister. Ze zijn tot een aantal voorstellen gekomen waarin kortlopende pacht onaantrekkelijker wordt gemaakt voor de verpachter, terwijl partijen bij langlopende pacht vrij zijn bij het bepalen van de pachtprijs. De voorstellen zien er in het kort als volgt uit:   

• De nieuwe reguliere pacht zou opnieuw voor tenminste 12 jaar moeten gelden bij hoeves en 6 jaar voor los land. De pachtprijs wordt gekoppeld aan de prijs voor los land of een andere agrarische index. De minister voelt er meer voor om aan te sluiten bij het huidige pachtprijzenbesluit. Daarbij moet er bij zowel de huidige als de nieuwe reguliere voor pacht een regeling ingaan waarbij de pachter bij het behalen van de AOW-leeftijd moet aantonen of er nog steeds sprake is van bedrijfsmatige agrarische bedrijfsvoering. Zo niet, dan kan de verpachter het contract opzeggen.
  
  
• De nieuwe duurzame langlopende pacht (of loopbaanpacht) zou voor 18 jaar moeten gelden voor hoeves en los land. Daarna stopt de overeenkomst, maar je kunt wel aanvullende afspraken maken over de overdracht naar een andere generatie. Ook hier wordt bij het bereiken van de AOW-leeftijd getoetst of de pachter nog voldoet aan een bedrijfsmatige agrarische bedrijfsvoering.
  
  
• De nieuwe kortlopende pacht (voorheen geliberaliseerde pacht) krijgt een maximale duur van 6 jaar, zonder verlenging. De pachtprijs wordt in dat stelsel lager gemaakt dan de regionorm. Dit kan via een vast percentage of een oplopend percentage naarmate de pachtduur korter wordt. Zo wordt kortere pacht steeds onaantrekkelijker gemaakt.

Voor de zomer een nieuw voorstel

Hoewel de minister nog de nodige onderzoeken en verkenningen wil uitvoeren, wil de Tweede Kamer voor de zomer een uitgewerkt voorstel zien. Dit komt mede door de uitwerking van het Didam-arrest waardoor gemeentes en provincies het lastig vinden om grond te verpachten met specifieke duurzame doelen. Zodra het definitieve voorstel wordt voorgelegd, informeren we je daar uiteraard over.

Meer weten?

Wil je meer weten over de grondprijzen en pacht? Neem dan contact op met een agro-specialist van Countus. We helpen je graag verder.