Wat is het Markemodel?
Vereniging Landschap Achterhoek (VALA) en de vereniging Vruchtbare Kringloop Achterhoek (VKA) presenteerden in 2021 het Markemodel. Dit model heeft als doel om de (agrarische) natuur te onderhouden, behouden en ontwikkelen door 100% te sturen op doelen in plaats van een top-down sturing op hoe een boer moet boeren. De opdrachtgever van deze GLB-pilot is het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV).
Het model wordt tijdens de tweede fase in de praktijk getoetst door 35 boeren. Er zijn 2 pilotgebieden: Winterswijk en ’t Klooster bij Zelhem. 6 boeren vormen de Boerenraad en gaan regelmatig in gesprek met de zogeheten Markeraad. Deze bestaat uit sturende publieke partijen die een belang hebben in het landelijk gebied, zoals regionale overheden, en private partijen, waaronder Friesland Campina en Rabobank.
Regionale dialogen
De kernwoorden van het Markemodel zijn vertrouwen én in gesprek zijn. De dialogen waarin regionale ontwikkelingsplannen en bedrijfsontwikkelplannen op elkaar worden afgestemd spelen hierin een belangrijke rol.
Zo zijn in één van de eerste dialogen de gebiedsspecifieke kwaliteitsdoelen, drempelwaarden, vergoedingen en streefwaarden voor 2030 vastgelegd. Vervolgens konden de boeren aan de slag met op regio afgestemde doelen, die onderverdeeld zijn in 9 Kritische Prestatie Indicatoren (KPI’s).
Beloning
De 9 KPI’s hebben betrekking op het verbeteren van luchtkwaliteit, waterkwaliteit en grondkwaliteit. Alleen bovenwettelijke prestaties worden beloond uit een beschikbaar budget. Hoe meer je je inspant, hoe hoger de beloning. Alhoewel het hier gaat om de financiële beloning, benadrukken deelnemende boeren dat toegang tot (pacht)grond, kennis, netwerken én ruimte in beleid ook erg belangrijk is.
Lerend boerennetwerk
In het Markemodel ondersteunt een lerend boerennetwerk de boeren in de uitwerking van hun bedrijfsontwikkelplan. Ook adviseurs kunnen de boeren helpen, bijvoorbeeld via studiegroepen. Jaap Gielen, Senior Agro-adviseur bij Countus, maakt onderdeel uit van de projectgroep van het Markemodel en ondersteunt boeren bij de bedrijfsontwikkelplannen. In een eerder artikel De verkenning van toekomstige landbouw gaf Jaap al aan dat het beïnvloeden van beleid een grote drijfveer van hem is.
‘Je kunt bijvoorbeeld heel technisch-economisch uitwerken hoe je de samenwerking tussen melkvee en akkerbouw kunt verbeteren’, vertelt Jaap. ‘Maar je kunt ook kijken naar belemmerende wetgeving die de optimalisatie van de samenwerking tegengaat. Het moet namelijk een doel dienen in die zin dat het gelijk op het boerenerf tot meerwaarde kan worden gebracht. En dat het resultaat interessant is voor een grotere groep.’
Boeren doen het goed
Onlangs vond weer een voortgangsdialoog plaats waarin de resultaten van de doelen van 2023 werden besproken. En wat bleek? De boeren lopen voor op de streefwaarden. Een score wordt gegeven op een schaal van 1 tot en met 5, waarbij een 3 staat voor het behalen van de doelstelling in het betreffende jaar. Een aantal boeren zat al op de doelen van 2025 en 2030. En dat leidde tot een gemiddelde score van 3,74 in ’t Klooster en 3,82 in Winterswijk in 2023.
Altijd ruimte voor verbetering
Er wordt continu gekeken naar manieren om het Markemodel te verbeteren en verder te werken aan het vertrouwen en de uitwisseling van informatie. Zo kan een kwaliteitsnetwerk worden opgezet om waterkwaliteit te meten en op basis daarvan doelen op te stellen. Ook wordt gekeken hoe het Markemodel kan worden geïntegreerd in gebiedsprocessen.
Kringlooplandbouw
Onlangs zijn de systematiek, de indicatorenset en de berekende prestaties van het Markemodel in een aparte gebiedspilot vergeleken met die van de KPI-k, waarin de ‘k’ staat voor kringlooplandbouw. De (landelijke) KPI-k systematiek verschilt weinig van het Markemodel. Wel geeft de vergelijking inzicht in verbeterpunten. Ook is aandacht besteed aan de ontwikkeling van de indicator waterkwantiteit en indicatoren die vallen binnen de thema’s biodiversiteit en landschap.
Het doel is dat het Markemodel eerst in meerdere regio’s wordt toegepast en uiteindelijk ook landelijk een rol gaat spelen.
Meer weten?
Wil je meer weten over het Markemodel? Neem dan gerust contact op met onze specialisten op het gebied van agro. We helpen je graag.
