Beide heren zijn met hun strategische advies graag van betekenis voor ondernemers en de sector. Binnen Countus gaven ze daar samen ruim 12 jaar invulling aan. Per 1 april heeft Jaap de overstap gemaakt naar directeur van Agro Innovatiecentrum De Marke in Hengelo. Jaap en Henk blikken terug op hun samenwerking, de ontwikkelingen in de sector en werpen een blik op de toekomst van de melkveehouderij én bespreken de nieuwe vacature Branchespecialist Melkveehouderij.
De afgelopen 12 jaar
Henk: ‘12 jaar werkte je bij Countus. Het was een periode waarin er veel is gebeurd en veranderd in de melkveehouderij.’ Jaap: ‘Zeker is er veel gebeurd. Tot de afschaffing van het melkquotum in 2015 was schaalvergroting hét verdienmodel.
Van gras zoveel mogelijk melk maken, heel simpel gezegd. Dat hadden veel melkveehouders prima in de vingers; ze kochten of leasden quotum bij en groeiden gestaag door. Voor een deel was afschaffing van quotum nodig om de volgende stap te maken. De beleidsaanpassing was nodig om door te ontwikkelen.’
Henk: ‘Het verdienmodel was lange tijd een uniform proces. Groeien kon door quotum bij te kopen en als je goed meedraaide, lukte dat prima. Toen het melkquotum verdween, gingen boeren onverminderd door met groeien. En toen kwam al snel het fosfaatrechtensysteem om de hoek kijken.’ Jaap: ‘Al snel bleek dat er ook bedrijven waren die niet sterk genoeg waren om vanuit hun eigen kracht te ontwikkelen. En dan kom je in de achtervolging.’
Hoe laat je je bedrijf groeien?
Henk: ‘Het ideaalbeeld was te rooskleurig voor sommige bedrijven.’ Jaap: ‘De robuustheid van een bedrijf bleek erg belangrijk. Kan het bedrijf tegen een stootje bij tegenwind? Is de financiering niet te gek? Blijft het bedrijf overeind als het tegenzit?’
Henk: ‘Hierbij gaat het heel sterk om de afweging hoe je wil groeien. Ga je investeren omdat je plannen haalbaar zijn of ga je voor rendement? De tegenwind met fosfaatrechten en de daarmee gepaarde financieringsvraag was natuurlijk niet te overzien. Maar het klopt dat de robuustheid van een bedrijf veel nadrukkelijker een rol ging spelen.’
Jaap: ‘Natuurlijk hebben wij die groeiplannen ook uitgerekend in die jaren. Maar als de hele sector ventileert dat er ruimte is voor groei, dan ga je in dat optimisme mee. Het algemene geluid was: er is ruimte voor expansie. Er werd uitgegaan van 20% ruimte voor groei in melk in 10% milieuruimte. Dat zouden we met efficiëntieverbetering moeten kunnen opvangen Dat liep totaal anders. Het was een leerervaring, ook nu is dat weer aan de orde.’
Verdienmodel
Henk: ‘Je bedoelt dat melkveehouders hun verdienmodel onder de loep moeten nemen? Dus niet alleen maar meer en groter, maar met oog voor de omgeving, maatschappelijke wens en duurzaamheid?’ Jaap: ‘Ja, er is te weinig rekening gehouden met het inbouwen van ruimte voor de aanscherping van beleid. Na fosfaat kwam stikstof als beperkende factor. De ecologische ruimte, CO2 en grond komen ook nog aan de beurt.
Deze worden steeds belangrijker. Het gaat erom hoe melkveehouders met melk toegevoegde waarde kunnen creëren. En voor die toegevoegde waarde moeten de consument en de maatschappij betalen. 90% van het inkomen op het melkveebedrijf bestaat uit de kale (te lage) melkprijsopbrengst voor dat wat de consument en maatschappij wensen. Dat zegt heel veel.’
Rekening houden met aanscherping van beleid
Henk: ‘Hoe moet je als melkveehouder rekening houden met de aanscherping van beleid? Jaap: ‘Dat zou je moeten inbouwen zodat je flexibeler bent. Het verdienmodel van de melkveehouderij zit niet meer in uitsluitend groei en kostprijsverlaging. Het gaat erom dat je jezelf weet te onderscheiden van de rest en dat je juist waarde creëert door diversiteit’.
‘Inspanningen op het gebied van klimaat, kringlooplandbouw en natuurinclusief boeren zou je meer terug moeten zien in de prijs. Kostprijsverlaging is uitgemolken. Door kansen in de markt en de omgeving aan te grijpen heeft de Nederlandse melkveehouderij een goede toekomst in het verschiet. Het tot waarde brengen van de CO2-foodprint, duurzaamheid en natuurinclusief boeren zijn dé economische pijlers waar het de komende jaren in de melkveehouderij over gaat.’
Henk: ‘Daar ben ik het mee eens, ook al hebben veel bedrijven weinig keus en moeten ze de komende jaren hun financiering afbouwen. Maar groei blijft mogelijk, want het aantal bedrijven daalt. Groei in de melkveehouderij gaat nu meer over optimalisatie en bedrijfsvoering op maat, waarbij ook de menselijke factor en de omgevingsfactor een rol spelen’.
Driehoek mens, geld en omgeving
Henk: ‘Wie ben je als ondernemer? Wat past bij je en is dat in balans met de grondsoort en het gebied waarin je je bedrijf hebt? Bij Countus hebben we veel aandacht voor de balans in de driehoek mens, geld en omgeving. Als branchespecialist Melkveehouderij had je daar veel aandacht voor. Met jouw uitgebreide kennis en wetenschappelijke achtergrond zette je ondernemersadviseurs van Countus en melkveehouders daarover aan het denken. Geen luchtkastelen, maar met een duidelijke verklaring van trends, beleid en regelgeving’.
Jaap: ‘Bijvoorbeeld tijdens de Countus-relatiebijeenkomsten voor melkveehouders probeerden we inderdaad de ondernemers te prikkelen met nieuwe duidingen, onderbouwd met cijfers. De thema’s van deze goedbezochte bijeenkomsten waren jarenlang gebaseerd op beleidsonderwerpen. Grondgebondenheid, mestwetgeving, fosfaatrechten; er gebeurde veel. We vertaalden de toekomst naar het heden om de melkveehouders een boodschap mee te geven’.
Henk: ‘Het is relatief makkelijk om melkveehouders te adviseren op basis van vuistregels. Dat willen we bij Countus juist niet. We lopen niet met de meute mee. Kritisch zijn en blijven, trends duiden, dwarsdenken met inhoudelijke onderbouwing zijn belangrijke factoren om toonaangevend te blijven. Zo helpen we ondernemers écht verder’.
Nieuwe branchespecialist Melkveehouderij
Henk: ‘Dat zoeken we nu ook weer in een nieuwe branchespecialist Melkveehouderij. De structuur staat. We zoeken iemand die gidst en leidinggeeft, strategisch denkt en een duidelijke visie over kan brengen op collega's en klanten’. Jaap: ‘De kracht van Countus is dat we alle disciplines in huis hebben. Niet alleen de ondernemersadviseurs met hun kennis en ervaring in en over de sector, maar ook de fiscalisten, juristen en specialisten op het gebied van ruimtelijke ordening en milieu. Dat is heel sterk en onderscheidend in de markt’.
Henk: ‘En dat maakt dat de adviseurs met zelfvertrouwen en lef bij klanten aan tafel zitten en we gegroeid zijn als kennispartner voor de sector. Daarom is het niet alleen voor jou, maar ook voor Countus een krachtige stap dat je nu verdergaat als directeur van Innovatie Coöperatie De Marke. Dat voelt als waardering voor onze organisatie. Ook De Marke staat voor kennisontwikkeling en dat volgen we bij Countus op de voet, net als andere netwerken die voor de sector van belang zijn’.
Jaap: ‘Mijn opgedane ervaring in adviesontwikkeling en het participeren in netwerken komen goed van pas in mijn nieuwe functie. Ook mijn interesse in onderzoek en innovatie en de koppeling tussen onderzoek, voorlichting en onderwijs komen hierin samen. De 12 jaar ervaring die ik bij Countus over de melkveehouderij heb opgedaan neem ik daarbij als waardevolle bagage mee’.
Kom jij ons versterken?
Is de functie Branchespecialist Melkveehouderij écht iets voor jou? Bekijk de vacature.
